قواعد ترانه سرایی :

مصالح یا کلمات دوست داشتنی ما آماده است حالا  اون چیزی که این مصالح رو به هم جوش می دن یعنی همانند ملات عمل می کنند قواعد خاص ادبی و عامیانه هستند. پس آشنایی با قواعد ترانه سرایی که کمی شبیه به قواعد شعر کلاسیک هستند برای کسانی که می خواهند ترانه سرایی را از صفر شروع کنند لازم است .

اولین و ابتدایی ترین اصول مربوط به رعایت قافیه و وزن می باشند. گاهی تصاویر خیلی جالب توی ترانه هایی دیده می شود که این دو قاعده اصلی رو رعایت نکرده اند. البته نباید فراموش کنیم که این دو قاعده به راحتی قابل چشم پوشی هستند و این موضوع زمانی صدق می کند که ترانه سرا توانایی صد در صد خود را در این قواعد اصلی به اثبات رسانده باشد و حال با رعایت آهنگین بودن ترانه که خود اصل سوم ترانه سرایی است به کار خود پردازش بدهد.

 بهتر است جمله ای معروف را یادآور شوم : مهم ترین قانون این است که هیچ قانونی وجود ندارد...!

درساختن قافیه باید نکات زیر را مورد توجه قرار بدهیم :

1.      دو کلمه را قافیه می گیریم که وزن آوایی یکسانی داشته باشن مثلا دو کلمه گلایه و  حاشیه  با هم قافیه نیستند چون هجاهایی که در این دو کلمه باعث ایجاد قافیه می شوند دو هجای پایانی هستند پس باید تک هجای انتهایی کاملا یکی و مصوت قبل هردو یکی باشند. هجای پایانی هر دو کلمه ( یه ) می باشد ولی مصوت قبل از هجای پایانی دردو کلمه با هم فرق دارد

     ( ل+-َ- وش+--ِ) ولی دو کلمه گلایه و کنایه تو بیت زیر قافیه های خوب ، صحیح و تقریبا بکری هستند.

این روزا حرفای قشنگ ، همش کنایه می زنن

عشقای نو پا و جوون ، دم از گلایه می زنن

2.      سعی کنیم از تکرار قافیه خودداری کنیم .

3.      گاهی مشاهده می شود دو فعل ، صرفا به خاطر داشتن شناسه های فاعلی یکسان ، قافیه گرفته می شوند که اگر ریشه آن دو فعل را بررسی کنیم متوجه می شویم این کار کاملا اشتباه بارها و بارها درآثار خواننده های بزرگ ( یا بزرگ شده ) ما روئیت می شود. مواظب باشین از این نوع افعال استفاده نکنین. مثلا:

دو کلمه دویدیم و رسیدیم  در بیت زیر با رعایت آهنگین بودن بیت، مطلقا قافیه های صحیحی نیستند.

دویدیم و دویدیم

به هیچ چیز نرسیدیم

این اشکالو توی ترانه های دیگران بررسی کنیم . ترانه ای از دوست ناشناسم( به نظرم خانم مونا برزویی باشند)

دوباره تلاقی نگاه ما

دوباره نقش مقابل همیم

واسه همیشه همیشه ما

عاشق نگاه همدیگه شدیم

یا ترانه ای از خانم سعیده پور محمد ( شماره 48 مجله اتفاق نو)

من بدون تو می میرم ، اینو صد دفعه شنیدی

کاش می شد اشکامو هر شب ، روی گونه هام می دیدی

4.      در ساختمان کلمه ای به اسم قافیه اجازه نداریم دو صامت ، آن هم ساکن به کار ببریم. اجازه می خوام باز هم از ترانه سرای قبلی مثال بزنم :

لحظه عروج روحانی و سبز تابلوهاس

لحظه سوزوندن هزار تا بوم بی صداس

فکر می کنید چه مشکلی ایجاد می شه...؟

 سعی کنید خودتون رو جای خواننده قرار بدهید . درست فهمیدید چون خواننده برای اجرای آن با مشکل روبرو خواهد شد

واما وزن ، تغییر وزن معمولا در ترانه سرایی و خوانندگی متداول است .  و به قول خانم نیلوفر لالی پور ؛ وقتی به راحتی روی شعر سپید آهنگ می گذارند نیاز شدیدی به رعایت قواعد تغییر وزن احساس نمی شود . ولی به هر حال دانستن آن نه تنها  بی ضرر است بلکه گاهی به کار می آید . آنچه برای تغییر وزن متداول است این که ما وزن ها را به ترتیب و با تناسب تغییر دهیم تا ریتم کار خدشه دار نشود

به هیچ وجه توصیه نمی کنم که به دنبال یادگیری اسم وزن های متفاوت باشید . اگه اینکارو انجام دادین که چه بهتر وگر نه،  باید بدانید که تشخیص وزن ها و بکار بردن یک وزن در مصرع های متوالی ترانه تون اجباری است مگر اینکه تغییر وزن به دلخواه خودمان باشد که در جای خودش به آن اشاره می کنم.

آهنگین بودن ترانه ، کاملا به شعور موسیقیایی شاعر مربوط می شود . ما باید تفاوت وزنی بین کلمات را احساس کنیم . کار سختی نیست .  این نتیجه  با گذر زمان و کاملا نا محسوس بدست خواهد آمد پس ترس به خود راه ندهید . برای مثال ما کلمات هم معنی زیادی داریم که می شود به جای همدیگه توی یک مصرع مورد استفاده کرد .  دو کلمه واسه و  برای از این قبیل هستند .

پرنده های عشق واست دونه می پاشن

یا...

پرنده های عشق برات دونه می پاشن

می بینیم که  در هر دو مصرع فوق ، با جایگزینی کلمه مشخص شده ، تفاوت وزنی فاحشی احساس نمی شود .حالا به یه ترانه معروف اشاره می کنم که تقریبا همه اونو شنیدن و این دو کلمه رو جابجا می کنیم تا ببینیم چه اتفاقی می افته...؟

برای شنیدن تو ، که هیچ وقت برام حرفی نداری

باید بمونم اینجا ف شاید یه روز بیای ببینی

تموم روزام...

و...

واسه شنیدن تو ، که هیچ وقت واسم حرفی نداری

باید بمونم اینجا ، شاید یه روز بیای ببینی

تموم روزام...

می بینیم که تغییر کلمه ، آهنگ مصرع رو به طور کل تغییر می دهد و گاهی به کار بردن کلمه نا مناسب آهنگساز و خواننده را با مشکل روبرو می کند در نتیجه گاهی آهنگساز های ... دستور به تغییر کلمه یا مصرعی از کار می دهند.

اینکه شاعر با فن بیان و آهنگ پذیری کلمات آشنایی داشته و با استفاده ماهرانه کلمات آهنگین خواننده و آهنگساز را مجبور به پیاده کردن مهارت های خاص کند و یا اینکه ترانه سرا با جنس و توانایی صدای خواننده ای که قرار است

درس دوم
درس اول
عنکبوت